دلایل کند شدن سرورهای HPE و روش‌های حرفه‌ای افزایش کارایی
وقتی سرور HPE در یک سازمان کند میشود، فقط سرعت باز شدن یک نرم‌افزار پایین نمی‌آید؛ عملاً تمام کسب‌وکار تحت تأثیر قرار می‌گیرد. کندی سرور خودش را به شکل‌هایی مثل تأخیر در باز شدن نرم‌افزارهای داخلی، کندی وب‌سایت‌ها، تاخیر در پاسخ دیتابیس یا حتی هنگ کردن سرویسها نشان می‌دهد. خبر خوب این است که در بیشتر مواقع، این کندی قابل شناسایی و قابل حل است؛ به شرطی که بدانیم از کجا شروع کنیم و چه چیزهایی را بررسی کنیم.
در این مطلب، به‌صورت کاملاً عملی و مرحله‌به‌مرحله، مهم‌ترین دلایل کند شدن سرورهای HPE را بررسی می‌کنیم و برای هر کدام، نشانه‌ها، روش عیبیابی و راه‌حل‌های پیشنهادی را توضیح می‌دهیم. تمرکز روی سرورهای HPE ProLiant است، اما بخش زیادی از نکات برای سایر مدل‌ها هم کاربرد دارد.
جدول خلاصه: مهم‌ترین دلایل کند شدن سرورهای HPE
اگر بخواهیم در یک نگاه ببینیم چه چیزهایی معمولاً باعث افت کارایی سرور میشوند، جدول زیر کمک می‌کند سریع‌تر به سراغ بخش مشکوک بروید:
| عامل | نشانه‌های رایج | راه‌حل کوتاه |
|---|---|---|
| کمبود یا پیکربندی اشتباه RAM | پر شدن RAM، Swap بالا، کندی شدید در زمان فشار | افزایش ظرفیت، اصلاح چینش ماژول‌ها، استفاده از رم سازگار |
| فشار بیش از حد روی CPU | CPU Usage دائماً بالای ۸۰٪، پاسخ‌دهی کند سرویسها | بهینهسازی سرویسها، محدود کردن پردازه‌های سنگین، تنظیم تعداد VMها |
| کارایی پایین دیسک و استوریج | کارایی پایین دیتابیس، Queue طولانی I/O، LED دیسک‌ها دائماً فعال | بررسی وضعیت RAID، تعویض دیسک‌های مشکل‌دار، انتخاب RAID مناسب |
| Firmware/BIOS قدیمی یا ناسازگار | رفتارهای عجیب، لاگ خطاهای Firmware، Bottleneck در کنترلرها | بهروزرسانی BIOS، iLO و Smart Array براساس SPP |
| مشکلات حرارتی و دما | افزایش دما، کاهش دور فن‌ها یا برعکس، هشدارهای Thermal در iLO | بهبود تهویه، بررسی فن‌ها، استانداردسازی اتاق سرور |
| مشکلات شبکه | Ping بالا، Packet Loss، ناپایداری ارتباط کاربران | بررسی کارت شبکه، سوئیچ، تنظیم Duplex/MTU و VLAN |
| بار بیش از حد سرویسها و اپلیکیشن‌ها | کندی در ساعات خاص، افزایش شدید Load هنگام گزارش‌گیری یا Backup | پروفایل کردن اپلیکیشن‌ها، توزیع بار، زمان‌بندی صحیح Jobها |
| پیکربندی اشتباه مجازیسازی | Resource Contention بین VMها، کندی همزمان چند ماشین | اصلاح تخصیص منابع، جلوگیری از Oversubscription شدید |
| مشکلات سیستمعامل و لاگها | پر بودن دیسک سیستم، لاگ‌های حجیم، خطاهای مکرر در Event Log | پاکسازی لاگها، بهینهسازی OS، بررسی سرویس‌های مشکل‌دار |
۱. کمبود یا پیکربندی اشتباه RAM در سرور HPE
یکی از اولین جاهایی که در زمان کندی سرور باید بررسی شود، حافظه RAM است. در سرورهای HPE، بهخصوص در محیط‌های مجازیسازی و دیتابیس، اگر RAM کافی در دسترس نباشد، سیستمعامل مجبور میشود از دیسک به‌عنوان Swap استفاده کند؛ این یعنی هر درخواست ساده، چندین برابر بیشتر طول می‌کشد.
علاوه بر کمبود ظرفیت، چینش اشتباه ماژول‌ها در اسلات‌ها هم میتواند باعث از دست رفتن کارایی شود. سرورهای HPE برای بهره‌گیری از حداکثر پهنای‌باند حافظه، الگوی مشخصی برای نصب DIMMها دارند (Channel/Bank). اگر این الگو رعایت نشود، عملاً بخشی از ظرفیت بالقوه CPU و کنترلر حافظه بلااستفاده می‌ماند.
نشانه‌های مشکل RAM
-
نزدیک شدن Memory Usage به ۱۰۰٪ در Task Manager، top، htop یا ابزارهای مانیتورینگ.
-
Swap یا Page File دائماً در حال استفاده است و I/O دیسک بالا می‌رود.
-
کندی شدید هنگام اجرای Queryهای سنگین، Backup یا Jobهای پردازشی.
راهکارهای پیشنهادی
-
بررسی الگوی نصب RAM در راهنمای مدل سرور (QuickSpecs) و چینش ماژول‌ها طبق پیشنهاد HPE.
-
افزایش ظرفیت RAM مطابق نیاز واقعی سرویسها و VMها.
-
استفاده از DIMMهای تایید شده و سازگار (Qualified) برای مدل سرور مورد استفاده.
۲. فشار بیش از حد روی CPU
اگر پردازنده دائماً درگیر پردازه‌های سنگین باشد، حتی با داشتن RAM کافی، سرور کند به‌نظر می‌رسد. این اتفاق زمانی شایع است که روی یک سرور، چند سرویس سنگین مثل دیتابیس، وب‌سرور، سرویس‌های گزارش‌گیری و ابزار مانیتورینگ همگی همزمان در حال اجرا باشند یا تعداد VMها بیش از حد منطقی تنظیم شده باشد.
نشانه‌های فشار روی CPU
-
Load Average بالا در لینوکس یا CPU Usage دائماً بالای ۷۰–۸۰٪ در ویندوز.
-
کندی محسوس در زمان‌هایی که Jobهای سنگین (گزارش‌گیری، Backup، Taskهای Nightly) اجرا میشوند.
-
پاسخ‌دهی کند APIها و سرویس‌های تحت وب در ساعات اوج مصرف.
راهکارهای پیشنهادی
-
شناسایی پردازه‌های پرمصرف با ابزارهایی مثل Task Manager، top، htop، perfmon یا ابزار مانیتورینگ.
-
بهینهسازی تنظیمات نرمافزارها (مثلاً تعداد Threadها، Poolهای اتصال، Queryهای سنگین).
-
در صورت استفاده از Hypervisor، بازنگری در تعداد vCPU اختصاص داده شده به هر VM.
-
در سناریوهای بسیار سنگین، ارتقای نسل CPU یا افزودن سرور جدید برای توزیع بار.
۳. کارایی پایین دیسک و استوریج
در بسیاری از سرورها، گلوگاه اصلی نه CPU است و نه RAM، بلکه سیستم ذخیره‌سازی است. اگر آرایه RAID مناسب workload انتخاب نشده باشد، هاردها در حال Fail شدن باشند، یا کنترلر Smart Array تحت فشار شدید قرار بگیرد، سرویس‌هایی مثل دیتابیس، فایل سرور و ماشین‌های مجازی به‌شدت کند میشوند.
نشانه‌های مشکل استوریج
-
افزایش زمان پاسخ دیتابیس (Queryهای ساده هم دیر اجرا میشوند).
-
بیشتر شدن زمان Boot یا Login به سیستمعامل.
-
چراغ دیسک‌ها دائماً در حالت فعالیت شدید است (بدون دلیل منطقی).
-
گزارش‌های مانیتورینگ نشان می‌دهند که Disk Latency بالاتر از حد استاندارد است.
راهکارهای پیشنهادی
-
بررسی وضعیت آرایه‌ها و Logical Driveها در Smart Array و ابزارهایی مانند SSA.
-
انتخاب نوع RAID مناسب (مثلاً RAID 10 برای دیتابیس‌های سنگین به‌جای RAID 5).
-
تعویض دیسک‌های در حال Fail یا با خطاهای SMART.
-
در صورت نیاز، مهاجرت به استوریج سریع‌تر (SSD، NVMe، یا SAN مناسب).
۴. Firmware و BIOS قدیمی یا ناسازگار
نسخههای قدیمی Firmware و BIOS در سرورهای HPE گاهی باعث رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی، ناسازگاری با سختافزار جدید یا حتی افت کارایی میشوند. HPE برای رفع بسیاری از این موارد، Service Pack for ProLiant (SPP) منتشر می‌کند که شامل مجموعه‌ای از به‌روزرسانی‌ها برای BIOS، iLO، کنترلرهای Smart Array و سایر اجزاست.
نشانه‌های مشکل Firmware/BIOS
-
وجود خطاها و هشدارهای تکراری در لاگ iLO یا Event Log مرتبط با Firmware.
-
عدم شناسایی صحیح برخی سخت‌افزارها (مثلاً ظرفیت کامل RAM یا نوع دیسک).
-
رفتار ناپایدار در بار بالا یا پس از اضافه کردن کارت جدید.
راهکارهای پیشنهادی
-
بررسی نسخه فعلی BIOS، iLO و Firmware کنترلرها و مقایسه با نسخههای توصیه‌شده HPE.
-
مطالعه Release Note نسخههای جدید برای مشاهده رفع باگهای مربوط به Performance.
-
بهروزرسانی Firmware با استفاده از SPP یا ابزارهای رسمی، ترجیحاً در یک Maintenance Window کنترل‌شده.
۵. مشکلات حرارتی و دمایی
سرورهای HPE برای محافظت از سختافزار، در صورت افزایش دما وارد حالت محافظه‌کارانه میشوند؛ این یعنی CPU و سایر اجزا را Throttle می‌کنند تا دما پایین بیاید. نتیجه‌ی این رفتار، کاهش کارایی است، حتی اگر از نظر ظاهری همه‌چیز «روشن و در حال کار» به نظر برسد.
نشانه‌های مشکل دما
-
هشدارهای Thermal در iLO یا لاگ‌های سیستم.
-
سر و صدای غیرطبیعی فن‌ها (همیشه روی حداکثر دور می‌چرخند).
-
دمای بالای اتاق سرور، احساس گرمای شدید جلوی رک‌ها.
راهکارهای پیشنهادی
-
اطمینان از نصب صحیح Air Baffle و وجود مسیر صحیح جریان هوا در شاسی.
-
نصب یا تنظیم سیستم سرمایش مناسب برای اتاق سرور، رعایت Hot Aisle/Cold Aisle در رک‌ها.
-
تمیز کردن فیلترها، دریچه‌ها و جلوگیری از تجمع گرد و غبار روی ورودی هوای سرور.
۶. مشکلات شبکه و زیرساخت ارتباطی
گاهی کندی از خود سرور نیست، بلکه از مسیر شبکه تا کاربر نهایی است. یک کارت شبکه معیوب، تنظیمات اشتباه VLAN یا Duplex، کابل معیوب یا سوئیچ شلوغ میتواند باعث شود کاربران کندی را به‌حساب سرور بگذارند، در حالی که گلوگاه جای دیگری است.
نشانه‌های مشکل شبکه
-
Ping بالا و نوسان شدید زمان پاسخ.
-
Packet Loss در تست‌های مداوم.
-
کندی در دسترسی کاربران از یک Segment شبکه، در حالی که روی خود سرور کارایی خوب است.
راهکارهای پیشنهادی
-
بررسی وضعیت کارت‌های شبکه سرور (NIC) از نظر خطاهای CRC، Packet Drop و غیره.
-
تست کابل‌ها و پورت‌های سوئیچ، استفاده از پورت‌های سالم و درست.
-
تنظیم صحیح Speed و Duplex، MTU، VLAN و Trunk در سویچ و سرور.
-
در صورت نیاز، جداسازی ترافیک‌های Backup و Management از ترافیک اصلی کاربران.
۷. بار بیش از حد سرویسها و اپلیکیشن‌ها
در بسیاری از سازمانها، با گذشت زمان، سرویس‌های مختلفی روی یک سرور اضافه میشود: نرم‌افزار مالی، اتوماسیون اداری، سیستم گزارش‌گیری، ابزارهای مانیتورینگ، سرویس‌های Backup و … . هر کدام به‌تنهایی مشکلی ایجاد نمی‌کنند، اما در کنار هم، خصوصاً در ساعات اوج مصرف، منجر به کندی جدی میشوند.
نشانه‌های بار بیش از حد سرویسها
-
کندی سرور فقط در بازه‌های زمانی خاص (مثلاً صبح‌ها یا هنگام اجرای Jobهای سنگین) دیده میشود.
-
Load کلی سیستم بالا می‌رود، اما با توقف یک سرویس خاص، وضعیت بهتر میشود.
-
کارایی سرور در محیط تست (با داده کمتر) خوب است، اما در Production به‌مرور افت می‌کند.
راهکارهای پیشنهادی
-
پروفایل کردن عملکرد سرویسها (با ابزارهایی مثل APM، مونیتورینگ دیتابیس، لاگها).
-
زمان‌بندی صحیح برای Jobهای سنگین مانند گزارش‌گیری و Backup (خارج از ساعات اوج مصرف).
-
در صورت امکان، جداسازی سرویس‌های بسیار سنگین روی سرور یا VM مستقل.
۸. پیکربندی اشتباه مجازیسازی (Hypervisor و VMها)
اگر سرور HPE شما به‌عنوان Hypervisor (مثل VMware ESXi، Hyper-V، Proxmox و …) استفاده میشود، نحوه‌ی تخصیص منابع به VMها کاملاً روی کارایی تأثیر می‌گذارد. Oversubscription شدید vCPU، RAM کم برای ماشین‌های حیاتی یا اشتراک‌گذاری نامناسب استوریج میتواند باعث شود چندین VM همزمان کند شوند.
نشانه‌های مشکل در لایه مجازیسازی
-
کندی همزمان چند ماشین مجازی که روی یک Host قرار دارند.
-
بالا بودن Ready Time یا Contention در مانیتورهای Hypervisor.
-
بهبود کارایی یک VM پس از خاموش کردن چند VM دیگر (نشانه کمبود منابع).
راهکارهای پیشنهادی
-
بررسی شاخص‌هایی مثل CPU Ready، Co-Stop، Memory Ballooning و Disk Latency در Hypervisor.
-
کاهش Oversubscription (بهخصوص برای vCPU) و تنظیم اولویت منابع برای VMهای حیاتی.
-
در صورت نیاز، توزیع VMها روی چند Host یا ارتقای منابع فیزیکی.
۹. مشکلات سیستمعامل، لاگها و تنظیمات داخلی
حتی اگر سختافزار در وضعیت خوبی باشد، سیستمعامل میتواند خودش منبع کندی باشد. دیسک سیستمعامل که با لاگها پر شده، سرویس‌هایی که خطا تولید می‌کنند، آنتی‌ویروس‌های سنگین یا تنظیمات اشتباه Kernel/Registry همگی می‌توانند باعث افت کارایی محسوس شوند.
یک نکته از HPEاطلاعات مربوط به فناوری رمزنگاری سیستمعامل را بررسی کنید، زیرا این فناوری میتواند موجب کاهش عملکرد سرور شود. – منبع
نشانه‌های مشکل در سطح سیستمعامل
-
پر شدن پارتیشن سیستم (C: در ویندوز یا / در لینوکس).
-
وجود خطاهای تکراری در Event Viewer ویندوز یا syslog لینوکس.
-
کاهش کارایی پس از نصب یک سرویس جدید امنیتی، آنتی‌ویروس یا Agent مانیتورینگ.
راهکارهای پیشنهادی
-
پاکسازی لاگ‌های قدیمی، تنظیم Rotation صحیح برای لاگها.
-
حذف سرویسها و Startupهای غیرضروری، بهینهسازی تنظیمات امنیتی سنگین.
-
بهروزرسانی سیستمعامل به نسخههای پایدار و تست‌شده، با در نظر گرفتن سازگاری با نرم‌افزارهای سازمان.
چطور عیبیابی کندی سرور HPE را مرحله‌به‌مرحله انجام دهیم؟
برای این‌که در عیبیابی گم نشوید، می‌توانید از یک رویکرد سیستماتیک استفاده کنید:
-
ثبت وضعیت فعلی: گرفتن Snapshot از مصرف CPU، RAM، Disk و Network در زمان کندی.
-
چک کردن iLO و لاگها برای هرگونه خطای سختافزاری.
-
بررسی استوریج و آرایه‌های RAID برای Latency و دیسک‌های در حال Fail.
-
تحلیل سرویسها و اپلیکیشن‌ها برای یافتن منابع پرمصرف.
-
در صورت استفاده از VM، ارزیابی Contention در سطح Hypervisor.
-
اجرای اقدامات اصلاحی و مانیتور دوباره برای مقایسه قبل و بعد.
جمع‌بندی
کند شدن سرور HPE یک اتفاق تصادفی نیست؛ تقریباً همیشه پشت آن یک یا چند گلوگاه مشخص وجود دارد: RAM ناکافی، CPU تحت فشار، استوریج کند، Firmware قدیمی، دمای بالا، شبکه ضعیف، بار بیش از حد سرویسها، تنظیمات اشتباه مجازیسازی یا مشکلات سیستمعامل. اگر به‌جای حدس زدن، عیبیابی را علمی و مرحله‌به‌مرحله انجام دهید، معمولاً می‌توانید منبع اصلی مشکل را پیدا کرده و با چند اقدام هدفمند، کارایی سرور را به شکل چشمگیری بهبود دهید.
سوالات متداول کند شدن سرور HP
چرا سرور HPE من بدون افزایش سختافزار به مرور زمان کند شده است؟
در بسیاری از سازمانها، با گذشت زمان سرویسها و کاربران بیشتری روی همان سرور سوار میشوند، دیتابیسها بزرگتر میشوند و لاگها و فایلهای موقت حجم میگیرند. اگر در کنار این رشد، ظرفیت RAM، استوریج، تنظیمات مجازیسازی و نگهداری سیستمعامل بهروزرسانی نشود، سرور به تدریج کند میشود. عیبیابی باید از بررسی مصرف منابع، لاگها و نوع سرویسها شروع شود.
از کجا بفهمم گلوگاه کندی سرور HPE مربوط به RAM است یا دیسک؟
به ابزارهای مانیتورینگ و Task Manager/top نگاه کنید: اگر RAM نزدیک ۱۰۰٪ و Swap بالا است ولی Disk I/O خیلی شدید نیست، احتمالاً گلوگاه حافظه است. اگر بالعکس، Disk Latency بالا، Queue طولانی و چراغ دیسک‌ها دائماً فعال است، در حالی که RAM و CPU در سطح نرمال هستند، گلوگاه در استوریج است. بررسی لاگ iLO و ابزارهای Smart Array هم کمک می‌کند تشخیص دقیق‌تری داشته باشید.
بهروزرسانی Firmware و BIOS چقدر روی سرعت سرور HPE تأثیر دارد؟
اگر نسخههای فعلی بسیار قدیمی باشند یا در Release Note نسخههای جدید به رفع باگهای مربوط به Performance اشاره شده باشد، آپدیت میتواند اختلاف قابل توجهی ایجاد کند؛ بهخصوص در کنترلرهای استوریج و مدیریت انرژی. البته بهروزرسانی Firmware باید برنامهریزیشده، با Backup و در Maintenance Window انجام شود تا ریسک به حداقل برسد.
در محیط مجازیسازی، چه تنظیماتی معمولاً باعث کندی VMها روی سرور HPE میشود؟
Oversubscription شدید vCPU (اختصاص تعداد هسته منطقی بسیار بیشتر از هسته‌های واقعی)، RAM ناکافی برای VMهای حیاتی، اشتراک‌گذاری استوریج کند بین چندین ماشین سنگین و عدم تنظیم درست Resource Reservation و Priority از عوامل رایج هستند. با بررسی شاخص‌های Hypervisor مثل CPU Ready، Memory Ballooning و Disk Latency می‌توان این مشکلات را شناسایی و تنظیمات را اصلاح کرد.
آیا همیشه برای رفع کندی سرور HPE باید سختافزار را ارتقا داد؟
خیر. در بسیاری از موارد، بهینهسازی تنظیمات نرمافزارها، اصلاح چینش RAM، انتخاب RAID مناسب، پاکسازی لاگها، تنظیم درست مجازیسازی و بهبود شبکه، بدون هیچ ارتقای سختافزاری، تأثیر چشمگیری روی کارایی دارد. ارتقای سختافزار زمانی منطقی است که پس از بهینهسازی، همچنان مصرف منابع به سقف ظرفیت سرور نزدیک باشد.